Lede van die publiek, en spesifiek slagoffers of diegene na aan hulle, voel dikwels moedeloos as dit kom by die Nasionale Vervolgingsgesag (NVG) en hul besluite om nié persone wat na bewering ’n kriminele oortreding gepleeg het, te vervolg nie. Die Strafproseswet (CPA) bevat egter twee artikels waarop staatgemaak kan word om die NVG te omseil, deur persone wat na bewering kriminele dade gepleeg het, privaat te vervolg. Hierdie afdelings is onlangs in die kollig geplaas danksy die suksesvolle private vervolging van Faizel Hendricks, wat in Januarie 2022 skuldig bevind is aan die moord op sy lewensmaat, Rochelle Naidoo, in 2005. Dit is die eerste keer dat ‘n beskuldigde skuldig bevind word nadat hy privaat vervolg is.
Die eerste afdeling wat die terme uiteensit waarin ‘n persoon privaat vervolg kan word, word in artikel 7 van die CPA gevind, waar dit bepaal dat ‘n individu verrigtinge kan instel indien ‘n sertifikaat deur ‘n prokureur-generaal uitgereik is wat bevestig dat die NVG nie van plan is om die vermeende misdadiger te vervolg nie. Hierdie sertifikaat staan ook bekend as ‘n nolle prosequi-sertifikaat. Artikel 7(1) van die CPA bepaal die volgende:
“(1) In ‘n geval waar ‘n prokureur-generaal weier om weens ‘n beweerde misdryf te vervolg kan-
(a) ‘n private persoon wat by die geskil in die verhoor ‘n wesenlike en besondere belang bewys wat uit benadeling ontstaan wat hy persoonlik ten gevolge van die pleging van bedoelde misdryf gely het;
(b) ‘n eggenoot, indien bedoelde misdryf ten opsigte van sy eggenote gepleeg is;
(c) die eggenote of kind of, indien daar geen eggenote of kind is nie, ‘n naasbestaande van ‘n oorledene, indien die oorledene se dood na bewering deur bedoelde misdryf veroorsaak is; of
(d) die wettige voog of kurator van ‘n minderjarige of kranksinnige, indien bedoelde misdryf teen sy pupil gepleeg is,
behoudens die bepalings van artikel 9, hetsy persoonlik of deur ‘n regsverteenwoordiger, ‘n vervolging ten opsigte van so ‘n misdryf instel en voortsit in ‘n hof wat bevoeg is om daardie misdryf te bereg.”
Die tweede is artikel 8 van die CPA, wat voorsiening maak dat ‘n private vervolging kragtens ‘n statutêre reg ingestel kan word. Artikel 8(1) lees soos volg:
“(1) ‘n Liggaam of persoon aan wie die reg uitdruklik deur ‘n wet verleen word om ten opsigte van ‘n misdryf te vervolg, kan ‘n vervolging ten opsigte van daardie misdryf instel en voortsit in ‘n hof wat bevoeg is om daardie misdryf te bereg.”
Artikel 8(2) bepaal verder dat private vervolging kragtens hierdie artikel slegs ingestel kan word na oorleg met die prokureur-generaal, en slegs indien die prokureur-generaal sy/haar reg om te vervolg, ten opsigte van enige bepaalde misdryf of bepaalde kategorie van misdrywe, teruggetrek het. Private vervolgings kragtens artikel 8 kan deur natuurlike of regspersone gedoen word en vereis nie ‘n sertifikaat soos bedoel in artikel 7 van die CPA nie.
Hendricks is ingevolge artikel 7 van die CPA vervolg toe Rochelle Naidoo se ouers aksie ingestel het nadat die Kaapstadse distrikshof tydens sy geregtelike doodsondersoek in 2008 bevind het dat daar nie vasgestel kon word wie die vuurwapen vasgehou het op die noodlottige oomblik toe Rochelle Naidoo geskiet is nie (Hendricks het beweer dat sy selfmoord gepleeg het). Die DOV het geweier om te vervolg en Rochelle se ouers het daarna verrigtinge in die Malmesbury-streekhof aanhangig gemaak, waar Hendricks in Julie 2014 skuldig bevind is aan moord en tot 15 jaar gevangenisstraf gevonnis is. Hendricks het teen die uitspraak geappelleer, maar was onsuksesvol in sy appèl aangesien die Wes-Kaapse hooggeregshof die skuldigbevinding en vonnis in Januarie 2022 bevestig het.
Dit is duidelik uit artikels 7 en 8 van die CPA, sowel as mnr. Hendricks se skuldigbevinding, dat geregtigheid deur slagoffers en/of hul gesinne verkry kan word in omstandighede waar die NVG besluit om nié ‘n persoon wat na bewering kriminele dade gepleeg het, te vervolg nie. Hierdie geregtigheid is egter nie vinnig of bekostigbaar as ‘n mens die formaliteite wat nagekom moet word en die beskuldigde se reg om te appelleer, in ag neem nie. Dit kan aansienlike vertragings veroorsaak vir die persone wat die private vervolging instel, asook hoë regskoste (wat deskundige getuies se fooie, soos patoloë en ballistiese kundiges, insluit en normaalweg deur die staat betaal sou word). Die private vervolging van Faizel Hendricks bevestig dit aangesien dit die Naidoo-familie 10 jaar geneem het om hierdie saak te finaliseer om geregtigheid te bereik. Yusuf Asmall, Rochelle se pa, het die hoë finansiële en persoonlike koste verbonde aan hierdie aangeleentheid bevestig toe hy gesê het dat dit ’n pynlike reis en ’n duur affêre was.
Ten slotte bied die CPA wel moontlike weë vir slagoffers en hul gesinne om geregtigheid te bereik in omstandighede waar die NVG besluit om nie vervolging in te stel nie. Hierdie weë is egter slegs beskikbaar vir diegene wat betekenisvolle hulpbronne en tyd tot hul beskikking het, en is dus slegs verkrygbaar vir ‘n uitgesoekte groep Suid-Afrikaners.
Bronnelys:
Hierdie is ‘n algemene inligtingstuk en moet gevolglik nie as regs- of ander professionele advies benut word nie. Geen aanspreeklikheid kan aanvaar word vir enige foute of weglatings of enige skade of verlies wat volg uit die gebruik van enige inligting hierin vervat nie. Kontak altyd u regsadviseur vir spesifieke en toegepaste advies.